Ukiran Kayu Halus

Projek Ukiran Kayu Halus

Kayu yang telah dilukis mengikut corak yang dikehendaki. Kayu ini telah siap ditebuk dan sebahagian daripadanya telah dipotong mengikut corak yang dilukis di atas papan.

Berikut adalah proses memotong kayu. Sebelum itu, anda dikehendaki menebuk lubang terlebih dahulu yang bertujuan untuk memasukkan mata gergaji untuk tujuan memotong kayu.

Proses syelek ukiran kayu yang telah siap dipotong, diukir dan digosok menggunakan kertas pasir. Cebisan kain buruk digunakan untuk syelek permukaan kayu. Syelek lapisan demi lapisan adalah digalakkan untuk mendapatkan hasil yang lebih baik. Setelah selesai, anda boleh spray permukaan kayu dengan menggunakan spray clear untuk mengekalkan keaslian syelek agar tidak pudar atau luntur.

Gambar 1

Gambar 2

Gambar 3

Gambar 4

Gambar 5

Bahan-bahan Ukiran Kayu Halus

Papan kayu.

Pahat perlbagai saiz dan gandin kayu.

Pisau wali atau sebarang pisau kecil yang tajam.

Mesin gerudi lantai atau mesin gerudi tangan.

Gergaji lestrik.

Kertas pasir pelbagai jenis kekasaran.

Syelek dan cebisan kain buruk.

Tokoh Ukiran Kayu Halus

WAN SU OTHMAN

Beliau dilahirkan pada tahun 1899 di Pengkalan Kubu, Tumpat, Kelantan dan merupakan tokoh seni ukir terkenal di Besut, Terengganu. Beliau mewarisi bakat datuk saudaranya iaitu Nik Wan Ali, tukang ukir di Istana Patani. Sejak dari zaman kanak-kanak, bakat sebagai pengukir telah menyerlah pada diri beliau. Ketika berusia 12 tahun, beliau telah melukis dan mengukir watak-watak dalam wayang kulit Melayu. Hasil ukiran utama Wan Su ialah pintu utama Muzium Negara, pintu utama dan Dewan Santapan Istana Sultan Pahang di Pekan, Dewan santapan Istana Sultan Selangor, rumah Sri Tanjung Taman Tasik Titiwangsa, Istana Badariah, Panca Persada Bersiram Tebal, Istana Maziah, Logo Hijrah dan Logo Universiti Teknologi Malaysia, Skudai, Johor. Wan Su pernah dianugerahkan sebagai Tokoh Adiguru Kraf dalam bidang seni ukir kayu pada tahun 1985 oleh Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia, Tokoh Budaya ASEAN di Brunei Darussalam pada tahun 1993. Beliau telah memberi tunjuk ajar dan melatih generasi muda dalam bidang seni ukir di galerinya iaitu Galeri Wan Su di Besut, Terengganu. Pada tahun 1997, beliau merupakan penerima Anugerah Seniman Negara yang ketiga.

HAJI WAN MUSTAFA BIN WAN SU

Haji Wan Mustafa atau lebih dikenali dengan panggilan WanPo dilahirkan di Kg. Pengkalan Kubur, Tumpat, Kelantan pada 5 Mei 1939. Beliau merupakan anak kepada Wan Su Othman. Beliau telah didedahkan dengan ilmu ukiran di Bengkel Seni Ukir Wan Su milik bapanya. Malah, beliau telah mendpaat kepercayaan dari bapanya untuk meneruskan usaha dalam bidang ukiran dengan penyerahan bengkel ukiran tersebut kepada beliau. Kini, bengkel itu dikenali dengan nama Balai Seni Wan Mustafa.

Antara hasil kerja beliau adalah Panca Persada Istana Maziah, Pintu Istana Maziah di Kuala Terengganu, hiasan dalaman Istana Abu Bakar di Pekan, Pahang dan hiasan dalaman Muzium Negeri Terengganu.

NORHAIZA BIN NORDIN

Encik Norhaiza bin Nordin dilahirkan di Kg. Raja pada 20 Februari 1963. Setelah menamatkan persekolahannya pada tahun 1984, beliau telah menimba ilmu berkaitan bidang ukiran dengan beberapa tokoh ukiran tersohor. Beliau mula bekerja sambil belajar di Balai Seni Ukir Wan Mustafa Su, sebelum belajar dengan Allahyarham Tengku Ibrahim bin Tengku Wook, diikuti dengan Allahyarham Hj. Abd Rahman Long. Beliau juga turut berguru dengan Allahyarham Nik Rashidin bin Nik Husin, seorang pengukir terkenal di Kota Bharu, Kelantan.

Beliau menubuhkan bengkelnya sendiri yang dinamakan Bengkel Ukir Bakawali pada tahun 1990. Antara hasil kerja beliau adalah hiasan dalaman Muzium Negeri Terengganu, taman Lagenda Langkawi, hiasan dalaman Masjid Al-Hana di Kuah, Langkawi, Masjid Mukah di Sarawak dan hiasan Istana Melawati Petra Jaya. Ukiran beliau juga turut mendapat tempat di Auditorium dan Galeri Oxford Centre of Islamic School di Universiti Oxford, United Kingdom.

Beliau menghasilkan buku "Spirit of Wood, The Art of Malay Wood Carving" yang memuatkan hasil beliau dan Allahyarham Nik Rashidin yang diterbitkan pada tahun 2003. Usaha beliau menghidupkan seni ukiran di mata dunia dengan mengadakan pameran "Spirit of Wood" yang dipamerkan di Asian Civilisation Museum, Singapura pada tahun 2003, Brunei Gallery London pada tahun 2004 dan Muzium Negara dan Muzium terengganu pada tahun 2005.

Bentuk-bentuk Silat Ukiran Kayu Halus

"Silat" membawa maksud reka bentuk ukiran timbul yang menonjolkan motif bunga ukir pada ukiran kayu.

Silat Leper

Silatnya hampir sama dengan silat belah rotan, tetapi lebih lebar dan rendah.

Silat Belah Rotan

Bahagian tepi tebukan ukiran kayu silat ini dibulatkan separuh.

Silat Serong

Terdapat juring atau penjuru tajam pada tepi silat kerana silatnya serong.

Silat Minangkabau

Bahagian tengah silat tinggi dan tajam, manakala kedua-dua bahagian tepi silat ini direndahkan.

Silat Dada Tuma

Terdapat dua lengkungan separuh bulat dan lengkungan pada silat ini kelihatan lebih hidup dan bergaya.

Pola Ukiran Kayu Halus

Pola Bujang

Bentuk ini berdiri terasing, bebas dan tidak terikat, berkait atau bersambung-sambung. Kebiasaannya bentuk ini menampilkan motif bulan, bintang, matahari, kuntum bunga atau putik buah.

Pola Pemidang

Pola ini menampilkan motif yang menggambarkan pergerakan sederhana dan tidak berbelit-belit. Pola ini mempunyai bingkai atau pemidang.

Ukiran-ukiran yang dibuat dalam bentuk ini diberi nama-nama yang menarik seperti itik pulang petang, badak mudik, setampuk manggis dan lain-lain. Kebiasaannya bentuk pemidang digunakan untuk jala-jala rumah serta benda-benda yang terdapat di dalam rumah seperti tepak sirih, almari dan dulang kayu.

Pola Lengkap

Pola ini menggabungkan ciri-ciri pola bujang dan pola pemidang. Pola ini menitikberatkan unsur tumbuh-tumbuhan merangkumi akar, batang, buah, dahan, daun, putik dan sulurnya.

Bentuk-bentuk Ukiran

Ukiran Tebuk Tembus

Ukiran tebuk berasal dari sekeping papan atau beberapa keping papan yang ditebuk dengan menggunakan gerudi (gergaji menggerudi) supaya tembus bentuk-bentuk bunga atau corak yang dikehendaki. Terdapat dua jenis ukiran tebuk tembus iaitu ukiran tebuk tidak silat dan ukiran tebuk silat.

Ukiran tebuk tidak silat banyak terdapat pada rumah-rumah lama iaitu bahagian selasar, lambur, dinding, pintu, perabut dan mimbar masjid. Bentuk bunga ukir ialah awan larat, siling, kaligrafi dan simetri.

Bagi ukiran tebuk silat pula, bahagian yang menindih serta melengkung keluar, ditimbulkan dan bahagian yang melengkung pula ke dalam serta tertindih ditenggelamkan. Sesungguhnya silat ialah istilah yang menunjukkan bahagian yang timbul dan tenggelam serta papan tebuk disobek. Bunga ukir yang terdapat pada bentuk ini ialah awan larat, silang dan simetri.

Ukiran Bunga Timbul

Ukiran ini tidak tembus. Ia mengandungi bunga ukir yang disilatkan dan tidak disilatkan. Bentuk ini terdapat pada perabot, mimpar masjid, barang hiasan yang diperbuat daripada kayu, ulu serta sampir senjata. Bunga ukirnya pula sama seperti ukiran tebuk.

Pengaruh Motif atau Corak Ukiran Tradisional

Motif ukiran kayu secara langsung dipengaruhi unsur-unsur alam sekitar dan cara hidup masyarakat zaman dahulu. Adat resam, kepercayaan, agama, iklim, geografi dan persekitaran amat kuat mempengaruhi pengukir. Antara pengaruh yang dimaksudkan adalah unsur tumbuh-tumbuhan, makhluk hidup, kaligrafi, geometri dan kosmos.

Unsur Tumbuh-tumbuhan

Unsur ini biasanya diambil daripada tumbuhan yang menjalar. Antara tumbuhan yang paling popular dalam kalangan pengukir adalah jenis kacang, labu, ketubit, ketam guri, bunga lawang, bunga raya, bunga cina dan sebagainya. Unsur ini merupakan unsur yang dominan dalam rekaan seni ukir tradisional.

Unsur Makhluk Hidup

Unsur ini kebanyakkannya dipengaruhi oleh semangat dan kepercayaan. Pada zaman pengaruh Hindu, unsur-unsur seperti kepala burung, ayam, itik dan naga menjadi kegemaran oleh pengukir. Setelah kedatangan agama Islam, pengaruh ini semakin berkurangan. Ukiran unsur makhluk hidup banyak terdapat pada kapal atau perahu nelayan Pantai Timur.

Unsur Kaligrafi

Setelah kedatangan agama Islam di Tanah Melayu, unsur kaligrafi Jawi dan ayat-ayat suci Al-Quran mula diukir oleh pengukir-pengukir tempatan. Unsur kaligrafi ini digabungkan dengan unsur tumbuh-tumbuhan.

Unsur Geometri

Unsur ini dikenali sebagai tumpal. Unsur ini mempunyai kaitan dengan unsur geometri Islam. Pola-pola geometri disusun secara berulang-ulang.

Unsur kosmos

Unsur ini menggambarkan alam semesta seperti matahari terbit, bintang, bulan dan gunung-ganang. Ukiran seperti ini banyak terdapat di tebar layar rumah-rumah Melayu tradisional.